Geweldig, moeten we ons nu zorgen maken over apenpokken?

Er zijn onlangs verschillende uitbraken geweest in de V.S. en Europa, maar geef de apen niet de schuld.

Pokken is de enige ziekte die we ooit bij mensen volledig hebben weten uit te roeien; ze is sinds 1980 nergens ter wereld meer voorgekomen. Maar zijn nauwe verwant, de apenpokken, is er nog steeds. Apenpokken is lang niet zo gevaarlijk als pokken, maar een paar recente uitbraken maken de ambtenaren van de volksgezondheid ongerust.

De afgelopen weken zijn er in Spanje 23 verdachte gevallen geweest, allemaal in of bij Madrid. Er zijn 15 verdachte en vijf bevestigde gevallen in Portugal, en zeven in het V.K. In de Verenigde Staten doken vandaag twee gevallen op. De Amerikaanse CDC maakt zich zorgen.

Dat komt omdat apenpokken meestal zeldzaam is buiten tropische regenwoudgebieden in Afrika. Maar de patronen van recente gevallen suggereren dat het virus meer overdraagbaar is dan bij vroegere uitbraken. Zo omvatten de gevallen in het V.K. twee clusters van mensen die niet met elkaar in contact waren, en slechts één betreft een persoon die onlangs naar een gebied met endemische apenpokken was gereisd. Het is nog te vroeg om te zeggen of er hier kans is op een pandemie, maar het patroon vertoont enkele van de rode vlaggen die gezondheidsfunctionarissen ongerust maken.

Hoe erg zijn apenpokken?

Apenpokken zijn niet zo dodelijk als pokken, maar het is nog steeds gevaarlijk. Het sterftecijfer varieert van 0% tot 11%, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie. Hoe beter de medische zorg die je kunt krijgen, hoe beter je kansen op herstel.

Apenpokken treft vooral kinderen. Mensen ouder dan een jaar of 50 lopen minder kans het te krijgen, omdat ze leefden tijdens de pokkenuitroeiingscampagne. Pokkenvaccinatie was decennia geleden heel gewoon; als je jong genoeg bent dat je geen litteken van een pokkenvaccin op je arm hebt, heeft je ouder of grootouder dat waarschijnlijk wel.

Wat zijn de symptomen van apenpokken?

Met een incubatietijd van 5 tot 21 dagen zul je niet meteen weten of je besmet bent. Als de symptomen eenmaal beginnen, is er een “invasiefase”, die ongeveer de eerste vijf dagen duurt, waarin je koorts, spierpijn, vermoeidheid, hevige hoofdpijn, en gezwollen lymfeklieren kunt hebben. De gezwollen lymfeklieren zijn een van de grote verschillen tussen apenpokken en andere infecties zoals waterpokken.

Daarna komt de huiduitslag: Je krijgt kleine laesies die plat beginnen en dan verheven worden, met vloeistof en dan pus erin. Deze verschijnen het vaakst op het gezicht (in 95% van de gevallen) en de handpalmen en voetzolen (in 75% van de gevallen). Bij andere, gelijksoortige ziekten komen meestal geen laesies op de handpalmen voor; dat is een apenpokken bijzonderheid.

In totaal duurt de ziekte twee tot vier weken, en daarna knap je weer op.

Is er een behandeling of vaccin tegen apenpokken?

Er bestaat geen specifieke behandeling of geneesmiddel voor iemand die apenpokken heeft. De behandeling is “ondersteunende zorg” die dingen kan inhouden als het schoonhouden van huidlaesies, zorgen dat je luchtwegen vrij zijn, en het toedienen van medicijnen tegen koorts en secundaire infecties.

Hier is het goede nieuws: er bestaat wel een vaccin. Het pokkenvaccin, dat nog steeds verkrijgbaar is, schijnt werkzaam te zijn tegen apenpokken.

Hoe worden apenpokken overgedragen?

Eerst een leuk weetje: het komt meestal niet van apen. Apenpokken dankt zijn naam aan een uitbraak die bij apen voorkwam, maar wetenschappers weten niet zeker welk dier of welke dieren het virus het vaakst bij zich dragen. Waarschijnlijk gaat het om knaagdieren, en primaten zoals apen en mensen zijn ook vatbaar.

Het virus wordt, volgens de WHO, overgedragen door “contact met laesies, lichaamsvloeistoffen, ademhalingsdruppels, en besmette materialen zoals beddengoed”. Er is enig vermoeden dat een van de clusters van gevallen in het V.K. door seksuele overdracht gekomen kan zijn.

Gewoonlijk verspreidt het virus zich niet zo goed van mens tot mens; de WHO meldt dat de langst vastgestelde besmettingsketen zes mensen betrof. Maar als de laatste uitbraken meer overdraagbaar zijn dan vroeger, zou dat kunnen veranderen. Maskers kunnen helpen, want ademhalingsdruppels zijn een van de manieren van overdracht (en in tegenstelling tot COVID wordt verondersteld dat apenpokken alleen door grote druppels verspreid wordt, en niet door aërosolen).